Hoe krijg je het coronavaccin bij zeven miljard mensen?

Een mega-logistieke operatie, waarbij traceerbaarheid in alle schakels van de keten één van de sleutels is om een veilige wereldwijde distributie te garanderen.

Traceerbaarheid: één van de sleutels om een veilige wereldwijde distributie te garanderen

De wereldwijde distributie van het vaccin vereist een enorme logistieke inspanning. Het vaccin moet immers alle hoeken van de wereld bereiken. Meredith Wadman, auteur van The Vaccine Race over de wereldwijde distributie: "Het zal niet eenvoudig zijn om het vaccin te verspreiden. Je kijkt naar ontwikkelingslanden die nauwelijks de infrastructuur hebben om de vaccins bij hun bevolking te krijgen. En je moet gewoon weten dat deze zeer besmettelijke ziekte, als het vaccin hen niet bereikt, zal blijven circuleren."

Om de wereld te kunnen vaccineren gaat het om het produceren van miljarden vaccins. Cijfers en schattingen uit 2020 bedroeg de wereldwijde capaciteit voor de productie van vaccins tot 6,4 miljard doses per jaar. Maar voor sommige COVID-19-vaccins zijn twee of meerdere injecties nodig. En bij twee injecties zouden we tussen de 12 en 15 miljard doses nodig hebben - ruwweg twee keer de huidige totale vaccinproductiecapaciteit in de wereld.

'Grootste logistieke uitdaging ooit'

Vele experts zeggen 's nachts nog altijd wakker te liggen van wat er gedaan moet worden om iedereen te vaccineren. Want als het vaccin niet op een doordachte manier wordt verzonden, gedistribueerd en toegediend, zijn de inspanningen om een land snel en volledig te vaccineren als vechten tegen de bierkaai.

Waar hebben we het over? Het verstrekken van een enkele dosis aan 7,8 miljard mensen vereist volgens International Air Transport Association (IATA) het equivalent van achtduizend Boeings. Deels zal de distributie plaatsvinden via de weg, maar ook via de lucht. Dan moet je afspraken hebben met luchtvaartmaatschappijen, vliegvelden, internationale gezondheidsorganisaties en farmaceuten om de verspreiding te plannen. En goed kijken hoe je het ononderbroken koelen van het vaccin hebt geregeld, omdat bij een kleine afwijking de hele lading kan bederven. De WHO schat dat elk jaar tot 50% van de vaccins wordt verspild, vaak als gevolg van een ontoereikende temperatuurbeheersing in de toeleveringsketens.

Standaarden noodzakelijke voorwaarde

Bij de distributie gaat het dus om traceerbaarheid van het vaccin, maar ook om traceerbaarheid van de vaccinkoelkasten, dozen en pallets, de voertuigen en de mensen die het vaccin naar de gemeenschappen brengen. Dit alles moet naadloos werken. Je wilt immers up-to-date informatie over: waar het vandaan komt, waar het naartoe gaat en onder welke omstandigheden het wordt verwerkt. Dit zijn allemaal kritische gegevens. Niet in de laatste plaats omdat je bij het COVID-19-vaccin zelf ook te maken kunt krijgen met nepvaccins, diefstal, kaping en productvervalsing.

Traceerbaarheid is dan ook van vitaal belang, omdat het kan garanderen dat de COVID-19-vaccins veilig, effectief en op de juiste manier worden gedistribueerd. Het rapport "Securing Trust in the Global COVID-19 Supply Chain” van Deloitte wijst erop dat universele invoering van standaarden in de hele zorgketen een dringende en noodzakelijke voorwaarde is om een snelle, efficiënte en veilige distributie en toediening van vaccins mogelijk te maken. Het zijn hier de GS1 standaarden die daarvoor zorgen, omdat deze ieder uniek product kan identificeren en volgen gedurende een hele en distributieproces.

Van distributie naar toediening en registratie vaccin

De veilige cold chainketen wil je niet alleen tijdens de distributie, maar tot het moment van toedienen bij de mensen als na de vaccinatie. Ziekenhuisapotheker Tjalling van der Schors is bestuurslid is van de European Association of Hospital Pharmacists en lid van het GS1 Global Healthcare Leadership Team. Hij ziet het probleem met het koppelen van vaccins aan patiënten op de plaats van toediening. Hij benadrukte vorig jaar december nog in het NRC.nl het belang van een scanbare code op ieder individueel vaccin om elke inenting eenvoudig te kunnen vastleggen.

Welke patiënt heeft welk vaccin gekregen, wanneer moet hij een tweede vaccin krijgen? En als er bijwerkingen zijn van het vaccin, hoe kunnen we de gevaccineerde makkelijk vinden? Van der Schors vindt het ontbreken van een code per individueel vaccinflesje zorgelijk. “Het is nu niet makkelijk te traceren van welke batch iedere ingeënte persoon zijn vaccin kreeg.”

Gemiste kans

Nu staat al wel een barcode op de omdoos: de secundaire verpakking. Het gebruik van GS1 standaarden op de secundaire verpakking is verplicht is gesteld, meer dan 70 landen (in Europa en Amerika) gebruiken dan ook de GS1 DataMatrix, de tweedimensionale barcodes. Maar de barcode staat dus nog niet op het vaccin zelf, de primaire verpakking. Een gemiste kans, want het gebeurt vaak genoeg dat de omdoos verderop in de supply chain wordt verwijderd om de vaccins verder te distribueren. En barcodescanning resulteert in 80 procent minder fouten, dus dan is een barcode op ieder vaccinflesje geen overbodige luxe.

Digitale traceerbaarheid

Door de zware druk op de gezondheidszorg heeft snelheid van de invoering nog altijd prioriteit. Hierdoor ontbreken er inzichten op patiëntniveau.

Hans Lunenborg, sectormanager gezondheidszorg GS1 Nederland, ziet voor digitale traceerbaarheid nog kansen. “Het is belangrijk om direct inzicht te hebben wie welk vaccin heeft gekregen. Niet met stickers blijven werken of handgeschreven papieren, maar digitaal vastleggen en inzichtelijk maken ook voor de patiënt zelf. Het kunnen gebruiken van data is ontzettend belangrijk. Denk aan de data die we door de hele keten heen verzamelen, van het koelen van het vaccin tot aan de bijwerkingen van de patiënt. En wordt het ook niet eens tijd om het gele vaccinatieboekje digitaal te maken?