Missers met medicijnen in ziekenhuizen voorkomen met barcode

Antonius Ziekenhuis: uitgifte van medicijnen controleren

Sinds 2014 wordt in het ziekenhuis een beveiligingssysteem getest dat de uitgifte van medicijnen controleert. Het controlesysteem is vervolgens in 2016 - 2017 ook in andere ziekenhuizen - zeven in totaal - getest. Het systeem maakt bij de uitgifte in de apotheek een foto van elke tablet en controleert het. Het kan ook halve tabletten aan zelfs. Dan volgt het moment vooraf aan de toediening; scanning van de barcode op het polsbandje van de patiënt. Wordt het juiste product, op het juiste moment, bij de juiste patiënt, in de juiste dosis en op de juiste wijze toegediend? Want tijdens de medicatietoediening is het belangrijk om eerst te controleren of het geneesmiddel dat aan de patiënt wordt toegediend overeenkomt met hetgeen de arts heeft voorgeschreven.

Grootste uitdagingen bij toedieningsregistratie opgelost

Michiel Duyvendak is ziekenhuisapotheker in het Antonius Ziekenhuis Sneek/Emmeloord en verantwoordelijk voor distributie, onderzoek, verpleeghuizen, medicatieveiligheid en het Elektronisch Medicatie Dossier (EMD), waaronder elektronisch voorschrijven en toedieningsregistratie.

Ook is hij actief binnen de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA) en kende bij het project ook zijn grootste uitdaging: “Op welke artikelen zitten barcodes en bij welke ontbreken ze? Welke barcodes werken wel of niet? We zijn al onze artikelen nagegaan die we gebruiken. Voor de artikelen zonder barcode hebben we een barcode-etiket ontworpen, op basis van de GS1 standaard. Zo’n eigen barcode, tja het zou natuurlijk nog mooier zijn als álle producten een barcode zouden hebben op basis van deze standaard vanuit de fabriek. Helaas is dit nog niet altijd afgedekt door de industrie.”

“Een andere uitdaging is wanneer producten wel een barcode hebben, maar de leverancier de code verandert, zonder dat we het weten. Resultaat: de geneesmiddelen worden niet meer herkend. Daarom hebben we een logging op de scanregistratie; bij geen herkenning zetten we er een eigen code op. Bovendien, met een logging kunnen we ook rapportages uitdraaien en zien waar het systeem wel of niet werkt of gebruikt wordt.”

Toedieningsregistratie van geneesmiddelen middels barcodering

In 2011 ging het ziekenhuis van papier naar digitaal. Ziekenhuisapotheker Dr. Michiel Duyvendak: “Daar haakten we met ons project ‘toedieningsregistratie van geneesmiddelen middels barcodering’ op in. Gewoon doen, niet wachten tot alles 100% voor elkaar is.”

Het toedieningsregistratiesysteem in het Antonius Ziekenhuis in Sneek met barcodering heeft de medicatieveiligheid en daarmee de patiëntveiligheid verhoogd. Duyvendak: “Internationaal onderzoek heeft laten zien dat met barcode controle 50 procent van de toedienfouten voorkomen kan worden. We waren we op zoek naar aanvullende technologieën die onze verpleegkundigen kunnen helpen bij deze complexe taken. MedEye biedt met de fotoherkenningshard- en software de juiste mogelijkheden. Samen ontwikkelen we nu ook voor high-risk medicatie geavanceerde ondersteuning zodat de kans op fouten maximaal verkleind wordt."

MedEye helpt verpleegkundigen

MedEye, een systeem dat verpleegkundigen helpt bij het toedienen van medicatie en het voorkomen van medicatiefouten, heeft inmiddels meer dan een miljoen medicatietoedieningen gecontroleerd in Nederlandse en buitenlandse zorginstellingen. Daarvan bleken 13.000 gevallen een foutieve dosis te hebben op basis waarvan er geconcludeerd kan worden dat bijna 100.000 medicatiefouten voorkomen zijn. MedEye met haar foto-software werkt in combinatie met barcodering. Het is een aanvulling op het barcodesysteem, waarmee nog meer fouten worden voorkomen, namelijk de fouten die men met scanning er niet uithaalt. De systemen vullen elkaar aan.

Gauti Reynisson, oprichter van MedEye: ‘We wisten dat er veel fouten gemaakt worden bij medicatietoediening. Onderzoek geeft dit al jaren aan, maar ook onze cijfers en ervaringen bevestigen dit. Verpleegkundigen hebben met deze nieuwe manier van werken veel vermijdbare fouten en schade aan patiënten voorkomen. Elke patiënt die schade ondervindt vanwege een vermijdbare fout is er één te veel. Daarnaast leiden vermijdbare fouten tot extra kosten voor het ziekenhuis. Een paar weken nadat een ziekenhuis is begonnen met MedEye zien we de foutpercentages altijd dalen. Dat komt omdat we inzicht geven in hoe processen verbeterd kunnen worden, om ervoor te zorgen dat dezelfde fouten niet opnieuw worden gemaakt. Ons doel is dat er zo min mogelijk fouten het bed van de patiënt bereiken, maar ook dat het proces aan het bed veiliger wordt met de juiste ondersteuning.’

Wetgeving en optimale medicatieveiligheid

Het Europese Parlement en de Raad hebben eerder al besloten dat vanaf 2019 ieder geneesmiddel moet voldoen aan de Falsified Medicine Directive. Deze Europese regelgeving moet voorkomen dat vervalste medicijnen de patiënt bereiken. Dit resultaat kan bereikt worden door elke omverpakking (doosje) van het product met een uniek serienummer te identificeren. Met een unieke barcode, de GS1 DataMatrix kunnen leveranciers aan deze wetgeving voldoen. Voor medicatieveiligheid bij toedieningsregistratie is echter een barcode op de single unit verpakking nodig, het kleinste niveau.