Barcode 46 jaar: hoe dit icoon zich steeds opnieuw uitvindt

De barcode is dé manier om artikelen uniek te identificeren en heeft zich ontwikkeld tot een alleskunner.

De onstuitbare opmars van de barcode in het dagelijks leven

Vandaag de dag wordt wereldwijd naar schatting 10 miljard keer per dag een barcode gescand. Pieter Maarleveld, directeur GS1 Nederland: “Sommigen zeggen dat liefde de wereld doet draaien, anderen zeggen geld. Wij geloven dat GS1 barcodes de wereld doen rondgaan. We zijn zo gewend om barcodes te zien dat we ze niet eens meer opmerken.”

De barcode is niets anders dan de vertaling van een cijferreeks in een streepjescode. Eigenlijk gaat het om de unieke combinatie van cijfers waarmee een product kan worden geïdentificeerd en die toegang biedt tot een schat aan informatie over het product. Of dit nummer is vertaald in een barcode met streepjes, een QR, een (RFID-)chip of een GS1 DataMatrix (voor de gezondheidszorg), maakt dus niet uit.

Van bullseye naar barcode

De geschiedenis van de barcode begint in 1948. Bernard Silver ontwikkelt met Norman Woodland de allereerste barcode in de vorm van een cirkel, de ‘bullseye’. Dit wordt op 7 oktober 1952 in een patent vastgelegd, maar het systeem slaat niet aan. Ruim twintig jaar later introduceert IBM de bekende variant met rechte lijntjes. Het scannen werkt nu. De primeur was op 26 juni 1974 voor een supermarkt in Ohio: het eerste product - een pakje kauwgom van Wrigley's, gekocht voor 67 cent - werd gescand.

Barcodes in Nederland door meneer Albert Heijn

Meneer Albert Heijn was op reis in Amerika direct onder de indruk van het barcodesysteem. Hij wilde het systeem meteen in Nederland invoeren, maar kwam al snel tot de conclusie dat er meer nodig was dan een groot aantal bilaterale afspraken met leveranciers. In 1976 werd daarom GS1 Nederland (toen nog EAN Nederland) opgericht: een onafhankelijke partij die borg moest staan voor sectorbrede invoering van de barcode.

Nog geen jaar later, in januari 1977, werd voor het eerst in Heemskerk een product met een barcode gescand. Het betrof een pak koffie van Douwe Egberts. Albert Heijn zag het met voldoening aan: “Het werkt echt! Allemachtig!” In 1980 was de hele sector overtuigd van het nut van barcodescanning. De Stichting Merkartikel (nu FNLI) doet een oproep: “De retail wil met scanning beginnen, breng zo snel mogelijk barcodes op de verpakking aan.”

Toegang tot extra informatie en persoonlijke service

De barcode heeft de manier van winkelen voorgoed veranderd. In eerste instantie was de barcode bedoeld om het afrekenproces te versnellen, maar inmiddels biedt de barcode veel meer voordelen. De klant krijgt een gespecificeerde kassabon, terwijl retailers de verkoopgegevens kunnen gebruiken om inkoop en voorraadbeheer te verbeteren en assortimenten beter af te stemmen op verkooppatronen.

Tegenwoordig is de barcode voor supermarkten, bouwmarkten en andere winkels een bron voor extra informatie

Tegenwoordig is de barcode, ook wel EAN of GTIN genoemd, voor supermarkten, bouwmarkten en andere winkels een bron voor extra informatie. Het nummer van de barcode is steeds vaker gekoppeld aan (GS1) datapools, die vol staan met productinformatie. Consumenten kunnen barcodes zelf scannen om meer te weten te komen over producten, persoonlijke aanbiedingen ontvangen en bijvoorbeeld waarschuwingen voor mogelijke allergierisico’s krijgen. Ook online verkoopplatformen als bol.com, eBay en Amazon willen allemaal een officiële GS1 barcode voor producten die op hun websites worden aangeboden.

Minder fouten en lagere kosten in de zorg

Ook buiten de retail heeft de barcode zijn waarde bewezen. In de gezondheidszorg helpen barcodes om de patiëntveiligheid te verhogen en kosten te verlagen. Door in ziekenhuizen zowel de barcodes op de medicatie als de polsband van de patiënt te scannen, daalt het aantal fouten bij toediening van medicatie met 50 procent.

Door medische hulpmiddelen zoals implantaten van een unieke identificatie te voorzien, zijn ze in geval van een recall gemakkelijker terug te vinden. Ook helpt de barcode om de verkoop van namaakgeneesmiddelen tegen te gaan; jaarlijks sterven wereldwijd naar schatting 700.000 mensen door namaakgeneesmiddelen. Verschillende (internationale) wet- en regelgevingen als de Medical Device Regulation (MDR), Landelijke Implantaten Register (LIR) en de Falsified Medicines Directive (FMD) vereisen unieke barcodes.

Barcodes, RFID en QR-codes: license to operate

Nu bedrijven hun processen in hoog tempo digitaliseren, biedt de iconische nummerreeks alleen nog maar meer mogelijkheden. Denk aan het Internet of Things, dat nieuwe mogelijkheden biedt op het gebied van marketing, logistiek, merchandising en verkoop. Om meer voordeel uit de unieke codering van artikelen te halen, zijn tegenwoordig naast de traditionele barcodes ook 2D-streepjescodes (QR) en RFID beschikbaar. Vooral in de modesector zien we het gebruik van RFID enorm toenemen. Retailers krijgen daarmee betrouwbare informatie over winkelvoorraden, die ze online kunnen delen met consumenten.

Nieuwe ontwikkeling is de GS1 Digital Link, waar je de barcode in webadressen zet en allerlei online informatie en diensten aan je product koppelt

Een nieuwe ontwikkeling is GS1 Digital Link. Door de GS1 codes (identificatienummers) te gebruiken in webadressen, is het mogelijk om producten door scanning van de barcode, QR-code of RFID-tag op een standaard wijze te koppelen aan online informatie en diensten. FrieslandCampina maakt als eerste Nederlands bedrijf gebruik van GS1 Digital Link om consumenten in Azië inzicht te geven in de herkomst van hun melkpoeder. Dit voorbeeld bewijst nog maar eens dat de GS1 code een cruciale rol blijft vervullen in de toekomst. In uiteenlopende sectoren is de barcode een ‘license to operate’ geworden, voor nu en in de toekomst.