Fouten bij de registratie van het coronavaccin liggen op de loer

Cruciaal daarvoor is het gebruik van wereldwijd geaccepteerde barcodes, stelden sprekers van de Wereldgezondheidsorganisatie en de Wereldbank tijdens de eerste GS1 Healthcare Executive Dialogue. Hoe een waterdicht systeem helpt het juiste product bij de juiste persoon te krijgen. Tjalling van der Schors van Dijklander Ziekenhuis opende deze dialoog. “Fouten in de registratie van vaccinaties kunnen grote problemen opleveren.”

Een goed vaccinatieproces wordt vaak onderschat

Het is niet het vaccin dat levens redt, maar het vaccinatieproces. Dat is een uitspraak van Walter Orenstein, een voormalige hoogleraar epidemiologie uit de Verenigde Staten. Tjalling van der Schors haalt de uitspraak aan om aandacht te vragen voor het vaccinatieproces. “Naar de ontwikkeling van het vaccin gaat terecht veel aandacht en zorg uit. Maar het belang van een goed vaccinatieproces wordt vaak onderschat”, stelt de ziekenhuisapotheker van het Dijklander Ziekenhuis, tevens directielid van de European Agency of Hospital Pharmacists (EAHP).

Bij vaccinatie draait het om drie P’s: de persoon die moet worden gevaccineerd, het product dat moet worden toegediend en het proces om het juiste product bij de juiste persoon te krijgen. Belangrijk onderdeel van het proces is de vastlegging van dat proces. “Gestandaardiseerde barcodes zijn daarvoor cruciaal. Cruciaal voor tracking & tracing, voor voorraadbeheer, voor kwaliteitsbeheer, voor opsporing van nepvaccins en het matchen van de juiste persoon met het juiste product. Maar ook voor de registratie van bijwerkingen en documentatie voor recall- en onderzoeksdoeleinden.”

Barcodes niet op primaire verpakking

Worden barcodes dan niet toegepast in het vaccinatieproces? Ja en nee, stelt Van der Schors. Op de secundaire verpakking, de omdoos, staat inderdaad een barcode. Maar die staat meestal niet op de primaire verpakking. Terwijl de secundaire verpakking verderop in de supply chain vaak wordt verwijderd om de vaccins verder te distribueren. “Als het proces niet goed wordt uitgevoerd, krijgen we te maken met de vierde P. Dat is de P van het probleem dat ontstaat als fouten worden gemaakt bij het vastleggen welke persoon welk product ontvangt.”

Maar liefst 40 procent van alle medicatiefouten wordt gemaakt bij het vastleggen van het proces. “Dat is een risico, zeker in de huidige pandemie met meerdere batches van verschillende vaccins die verschillende opslagcondities, doseringsvoorschriften en doelgroepen hebben. Ervaring leert dat barcodescanning resulteert in 80 procent minder fouten. We zouden allemaal erg geholpen zijn bij het gebruik van barcodes. Zeker nu het virus muteert, wat impact kan hebben op de werking van vaccins.”

Bouwen aan veilige systemen

Van der Schors besluit met een concreet advies: breng niet alleen barcodes aan op de secundaire verpakking, maar het liefst ook op de primaire verpakking. Maak gebruik van GS1 barcodes die goed scanbaar zijn. “Omdat we tegenwoordig mobiele telefoons kunnen gebruiken voor barcodescanning, zijn barcodes te gebruiken in alle omstandigheden. Laten we bouwen aan veilige systemen, niet alleen voor nu maar ook voor de toekomst.”

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) probeert landen te helpen bij het opzetten van veilige tracking- en tracingsystemen voor vaccins. Al voor de pandemie uitbrak, is daarvoor een beleidsnota opgesteld. Daarin staat onder meer welke technnologie en infrastructuur nodig is en hoe het beheer van data kan worden opgezet. “We kunnen niets voorschrijven of opleggen, maar één ding is duidelijk: we hebben wereldwijde standaarden nodig om een goed traceerbaarheidssysteem te kunnen opzetten”, stelt Lisa Hedman van de WHO.

Voorkomen van nepvaccins

De WHO vraagt ook aandacht voor vaccins die vervalst of simpelweg onder de maat zijn. “Traceerbaarheidssystemen kunnen niet voorkomen dat mensen nepvaccins op de markt brengen. Maar ze maken het wel een stuk gemakkelijker om te zien waar en hoe die nepvaccins de supply chain binnendringen, zodat die stroom kan worden afgesloten”, aldus Hedman.

Tom Woods sluit zich namens de Wereldbank daarbij aan. “Miljoenen mensen staan te trappelen om hun mouwen op te stropen en een prik te krijgen. Er zijn ook veel mensen die een afwachtende houding aannemen en hun aarzelingen hebben. Maar de kans om een verkeerd of nepvaccin te krijgen, mag nooit een reden zijn voor die aarzeling. Alle pogingen om de twijfels over vaccins weg te nemen, zijn niets meer waard op het moment dat nepvaccins de supply chain binnendringen.”

'Kostbaarder dan goud'

Als voorzitter van de Global Steering Committee Assurance of Health Products houdt Woods zich namens de Wereldbank bezig met bescherming van de supply chain. Hij noemt het vaccin kostbaarder dan goud. “Dat vaccin vindt zijn weg via supply chains die soms erg kwetsbaar zijn. We moeten goed nadenken hoe we dat kostbare vaccin kunnen beschermen. Dat geldt met name voor landen zonder een systeem voor tracking & tracing. En dat zijn niet alleen de arme landen. Ook veel rijke landen hebben geen goed systeem.”

Alle drie sprekers roepen op om pragmatisch te zijn. “We zullen niet overal een werkend tracking- en tracing-systeem hebben, maar wel een begin daarmee moeten maken. We zullen moeten bouwen aan een systeem dat niet alleen voldoet in deze pandemie, maar een basis legt voor de toekomst. Misschien hebben we nog geen barcode op de primaire verpakkingen van vaccins, maar dat mag ons niet ervan weerhouden om te doen wat we kunnen om het vaccin te beschermen”, aldus Woods. Hedman sluit zich daarbij aan: “We kunnen het ons niet veroorloven om te wachten totdat we alles perfect hebben opgezet, maar werken met wat we nu hebben.”