Hoe GS1 de gezondheidszorg helpt verduurzamen
Het is een thema waar niemand omheen kan: duurzaamheid. Consumenten, bedrijven en instellingen willen en moeten verantwoord omgaan met hun omgeving. Ook met de producten die ze gebruiken. GS1 biedt met unieke identificatiecodes op producten en heldere data die op basis van die codes gedeeld wordt, concrete informatie die kan helpen bij het verduurzamen. Zoals in de gezondheidszorg. “Daar kan door meer gebruik te maken van data nog veel verduurzamingswinst behaald worden. Van de operatiekamer tot de verpleegafdelingen en apotheken”, zegt Sylvia Stein, Key Accountmanager Healthcare bij GS1.
Stein noemt enkele voorbeelden waaruit blijkt dat de identificatiecodes en het delen van data de gezondheidszorg kan ondersteunen bij verduurzaming. “Van het afval uit operatiekamers verdwijnt 80% in reguliere afvalbakken. Simpelweg omdat er te weinig informatie is over hoe het afval duurzaam gesorteerd en gescheiden kan worden. Met de juiste data kan dat echter wel.”
Sowieso roept 27 kilo afval na één operatie veel vragen op. “Hoe kunnen we deze berg afval voorkomen? Hoe ziet circulariteit in de zorg eruit? Welke data is nodig voor herbruikbare medische hulpmiddelen? Vragen waarover we graag met zorgorganisaties in gesprek gaan omdat met het delen van data verbeteringen doorgevoerd kunnen worden.”
Data toont reis van product
GS1 is een internationale non-profit partner voor retailer, zorginstellingen en leveranciers. “Met onze unieke identificatiecodes, waaronder de barcode, en door het delen van heldere en eenduidige data laten we de reis van het product zien. Van grondstof tot eindgebruiker. Op die manier kunnen we ook bijdragen aan thema’s als circulaire economie, duurzaamheid en patiëntveiligheid. Daarnaast helpen we organisaties bij het naleven van wet- en regelgeving”, zegt Stein.
Het gezamenlijk vastleggen en delen van gegevens is nodig om organisatiebeslissingen te verbeteren op het gebied van het verminderen van afval, het voldoen aan wet- en regelgeving, voorraadbeheer en op het gebied van patiëntveiligheid. “Veel van die data en systemen zijn al beschikbaar, we moeten ze alleen slim samenbrengen. Samen met onze partners bespreken we op welk niveau de data moet worden vastgelegd en gedeeld”, zegt Stein.
Snel gewenste informatie
Met de gegevens die op basis van de barcode toegankelijk gemaakt worden, kunnen verschillende betrokkenen snel de gewenste informatie krijgen. Stein: “Van de verpleging die aan het bed nog kan controleren of de juiste pillen en andere medicijnen worden toegediend aan de juiste patiënt tot de logistiek medewerker die eenvoudig de voorraad kan bijhouden en verspilling kan voorkomen. De barcode in combinatie met de data biedt organisaties de kans om efficiënt, nauwkeurig, veilig en duurzaam te werken.”
Masterdata van medische hulpmiddelen worden via het Global Data Synchronisation Network (GDSN) uitgewisseld door leveranciers naar zorginstellingen. “De GTIN (unieke artikelcode) is gekoppeld aan de specifieke data van het betreffende implantaat of product. Na het scannen van de barcode komt die data direct beschikbaar.”
Stein: “Inmiddels is 97% van de ziekenhuizen in Nederland aangesloten op GDSN. De informatie die nu wordt gedeeld, kan worden uitgebreid. Hierover maken we dan afspraken met de markt, waaronder leveranciers, zorginstellingen en brancheverenigingen.”
Productdata helpen bij het verduurzamen. Door bijvoorbeeld het delen van informatie over de samenstelling van de verpakking, om afval op de juiste manier te kunnen scheiden.
Sylvia Stein
Welke data is nodig
Productdata kan organisaties in de gezondheidszorg helpen bij het verduurzamen van interne processen. Stein: “Door bijvoorbeeld het delen van informatie over de samenstelling van de verpakking. Welk type plastic wordt door de leverancier gebruikt en hoe kun je dat afval zo verantwoord mogelijk verwerken? Informatie die via de barcode beschikbaar komt. Wanneer het afval in de zorg op de juiste manier gescheiden wordt, kan het beter, goedkoper en milieuvriendelijker worden verwerkt en biedt dit ruimte voor recycling.”
Volgens Stein is er binnen de gezondheidssector een trend geweest naar gebruik van ‘single use’ medische hulpmiddelen. “Zo worden in veel operatiekamers nietmachines gebruikt om wonden te hechten. Dat zijn vrij grote apparaten die op een batterij werken en meestal na gebruik in het afval verdwijnen. Terwijl er misschien alternatieven zijn die vrij eenvoudig te reinigen zijn zodat ze weer hergebruikt kunnen worden. Het zou mooi zijn als fabrikanten van die hulpmiddelen bij de data aangeven of het om een herbruikbaar product of single use product gaat.”
Minder papier door digitale bijsluiter of handleiding
GS1 Digital Link biedt ook voor de gezondheidszorg mogelijkheden. “Voor medicijnen geldt de wettelijke verplichting dat er altijd een papieren gebruiksaanwijzing in de verpakking aanwezig moet zijn. Dat zou ook best elektronisch kunnen. Zeker nu de bevolking van Nederland steeds diverser wordt en niet iedereen Nederlands spreekt of leest. Via de barcode kan een gebruiksaanwijzing in de moedertaal dan snel beschikbaar zijn.”
Behalve de numerieke verwijzing naar de artikeldata kan de barcode van GS1 ook één of meer links bevatten. “Bijvoorbeeld een link naar een instructievideo hoe een medisch hulpmiddel gebruikt moet worden.”
Verspilling tegengaan
Behalve data voor identificatie van medicijnen en medische hulpmiddelen, biedt de barcode ook inzicht in het daadwerkelijk gebruik. “De houdbaarheidsdatum/vervaldatum in de barcode biedt de mogelijkheid om verspilling van medicijnen en hulpmiddelen zoals implantaten te verminderen. Hulpmiddelen zijn vaak gesteriliseerd verpakt, maar hebben daardoor een beperkte inzetbaarheid. Als de vervaldatum van die hulpmiddelen in zicht komt, kunnen ze soms teruggestuurd worden naar de leverancier. Die kan ze opnieuw steriliseren, waarna ze weer uitgeleverd kunnen worden. Als de sterilisatiedatum van een medisch hulpmiddel is verlopen, moet het weggegooid worden. Zo kan het gebruik van de barcode en beschikbare data dus verspilling tegen gaan.”
Vervolgstappen GS1
In de Green Deal 3.0 staan voor de periode 2023 tot en met 2026 vijf thema’s centraal: gezondheidsbevordering, kennis en bewustwording, CO2-uitstoot, circulair werken en medicatie. Een van de doelstellingen is dat in 2026 minimaal 20% van de medische hulpmiddelen herbruikbaar is. “In de realisatie van die doelstelling moeten de zorginstellingen aangeven welke data voor hen onmisbaar is om aan de gestelde eisen en doelen te voldoen.”
GS1 wil hiervoor in contact komen met ziekenhuizen. “Vooral om te kijken met welke data we ze kunnen helpen bij het realiseren van hun duurzaamheidsdoelstellingen. Zo geeft de productdata die de leverancier nu deelt onvoldoende aan bij welke type afval het hoort of welke materialen er zijn gebruikt. Graag horen wij vanuit de zorg met welke data wij onze datapool moeten uitbreiden”, zegt Stein.
Daarnaast participeren Stein en haar collega’s graag in werkgroepen om daar aan te geven waar en hoe ze kunnen bijdragen in de verduurzaming van een zorgorganisatie. “Met de informatie die we vanuit die gesprekken en werkgroepen krijgen, willen we in contact gaan met andere GS1 organisaties uit Europese landen, om ook met hen afstemming te zoeken voor het verder uitbreiden van het datamodel voor de gezondheidszorg. Die aanvullende informatie wordt dus volledig afgestemd op basis van de behoeften van de sector en opgenomen wanneer leveranciers van medische hulpmiddelen, zorginstellingen en brancheorganisaties er klaar voor zijn.”
